Η νόσος του Refsum περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1944 από τον S. Refsum και χαρακτηρίζεται από παρεγκεφαλιδικά συμπτώματα, ημεραλωπία, μελαγχρωματική εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς, ιχθύαση και πολυνευροπάθεια.
Στοιχεία επιδημιολογίας
Μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί περίπου 100 περιπτώσεις παγκοσμίως.
Κλινική εικόνα
Η νόσος ξεκινά από την παιδική ηλικία με παρεγκεφαλιδική σημειολογία, συνιστάμενη σε κορμική αταξία, αταξία βάδισης και νυσταγμό, ενώ σταδιακά προστίθενται ημεραλωπία, ιχθύαση, ανοσμία, βαρυκοΐα, παραισθησίες των τελικών τμημάτων των άκρων και χαλαρές-ατροφικές παρέσεις με κατάργηση των αντανακλάσεων, λόγω πολυνευροπάθειας. Επίσης πολλοί ασθενείς εμφανίζουν ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές.
Αιτιοπαθογένεια
Η νόσος κληρονομείται κατά τον αυτοσωματικό υπολειπόμενο χαρακτήρα και οφείλεται σε διαταραχή του μεταβολισμού των λιποειδών, με χαρακτηριστικές εναποθέσεις φυτανικού οξέος στα περιφερικά νεύρα και αυξημένη συγκέντρωση φυτανικού οξέος στο ορό. Διακρίνονται δύο υπότυποι της νόσου των ενηλίκων, η τύπου 1 που σχετίζεται με μεταλλάξεις του γονιδίου PAHX aka PHYH και η τύπου 2 που οφείλεται σε μετάλλαξη του γονιδίου της περοξίνης 7 (PEX 7).
Διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται από την κλινική εικόνα, τις παρακλινικές εξετάσεις και την μέτρηση των επιπέδων του φυτανικού οξέος στον ορό.
Διαφορική διάγνωση
Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει τις υπόλοιπες παρεγκεφαλιδικές εκφυλίσεις, περιφερικές πολυνευροπάθειες και τις αταξικές διαταραχές.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Παρόλο που δεν υφίσταται μέχρι σήμερα αιτιολογική θεραπεία, εφαρμόζεται διατροφή με χαμηλά επίπεδα φυτανικού οξέος, η οποία συνοδεύεται από προοδευτική υποχώρηση των νευρολογικών σημείων.
Βιβλιογραφία-περαιτέρω μελέτη:
Freedberg et al. (2003). Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine (6th ed.). McGraw-Hill. p. 499. ISBN 0-07-138076-0.
James, William; Berger, Timothy; Elston, Dirk (2005). Andrews’ Diseases of the Skin: Clinical Dermatology (10th ed.). Saunders. p. 564. ISBN 0-7216-2921-0.
Rapini, Ronald P.; Bolognia, Jean L.; Jorizzo, Joseph L. (2007). Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis: Mosby. ISBN 1-4160-2999-0.
Jayaram, H.; Downes, S. M. (March 2008). “Midlife diagnosis of Refsum Disease in siblings with Retinitis Pigmentosa – the footprint is the clue: a case report”. Journal of Medical Case Reports (Free full text) 2: 80. doi:10.1186/1752-1947-2-80. PMC 2275283. PMID 18336720. edit
Refsum S (1945). “Heredoataxia hemeralopica polyneuritiformis – et tidligere ikke beskrevet familiært syndrom? En foreløbig meddelelse”. Nordisk Medicin (in Norwegian) 28: 2682–6.
Refsum S (1946). “Heredopathia atactica polyneuritiformis. A familial syndrome not hitherto described. A contribution to the clinical study of hereditary diseases of the nervous system”. Acta psych. neur. (Suppl.38): 1–303.
Online ‘Mendelian Inheritance in Man’ (OMIM) 266510
National Institutes of Health. “Synonym(s): Phytanic Acid Storage Disease, Heredopathia Atactica Polyneuritiformis <Internet>”. Retrieved 8 July 2007.
Baldwin, R. J. et al. (2010). “The effectiveness of long-term dietary therapy in the treatment of adult Refsum disease”. J Neurol Neurosurg Psychiatry 81 (9): 954–957. doi:10.1136/jnnp.2008.161059. PMID 20547622.
Xu F, Ng VY, Kroetz DL, de Montellano PR (2006). “CYP4 isoform specificity in the omega-hydroxylation of phytanic acid, a potential route to elimination of the causative agent of Refsum’s disease”. J. Pharmacol. Exp. Ther. 318 (2): 835–9. doi:10.1124/jpet.106.104976. PMID 16707724.
Verhoeven, N. M.; Wanders, R. J.; Poll-The, B. T.; Saudubray, J. M.; Jakobs, C. (1998). “The metabolism of phytanic acid and pristanic acid in man: a review”. Journal of Inherited Metabolic Disease 21 (7): 697–728. doi:10.1023/A:1005476631419. PMID 9819701. edit
Watkins, P. A.; Moser, A. B.; Toomer, C. B.; Steinberg, S. J.; Moser, H. W.; Karaman, M. W.; Ramaswamy, K.; Siegmund, K. D.; Lee, D. R.; Ely, J. J.; Ryder, O. A.; Hacia, J. G. (2010). “Identification of differences in human and great ape phytanic acid metabolism that could influence gene expression profiles and physiological functions”. BMC Physiology 10: 19. doi:10.1186/1472-6793-10-19. PMC 2964658. PMID 20932325.
