Η ρύθμιση του ισοζυγίου ύδατος- ηλεκτρολυτών από τον υποθάλαμο

Το Κέντρο της δίψας

Το κέντρο της δίψας βρίσκεται κοντά στον παρακοιλιακό πυρήνα του υποθαλάμου και ρυθμίζει την πρόσληψη του ύδατος αντιδρώντας στις ενδοκυττάριες και εξωκυττάριες μεταβολές των υγρών.

Το κέντρο της δίψας επηρεάζεται από τις αυξομειώσεις του εξωκυτταρίου όγκου διαμέσου των τασεοϋποδοχέων των αγγείων ή του συστήματος ρενίνης- αγγειοτενσίνης- αλδοστερόνης. Το κέντρο της δίψας δέχεται ώσεις από τις ακόλουθες περιοχές του εγκεφάλου:

• Το υποψαλίδιο όργανο. Η ανατομική θέση του οργάνου αυτού είναι στο διεγκέφαλο στο τοίχωμα της τρίτης κοιλίας, περιέχει χημειοδεκτικούς  υποδοχείς της αγγειοτενσίνης ΙΙ και ο ερεθισμός του επιφέρει διέγερση του κέντρου της δίψας.
• Το αγγειώδες όργανο του τελικού πετάλου. Πρόκειται για διεγκεφαλική περιοχή κοντά στην τρίτη κοιλία όπου υπάρχουν ωσμοϋποδοχείς και η οποία διεγείρεται επίσης από την επενέργεια της αγγειοτενσίνης ΙΙ.

Αναστολή του κέντρου της δίψας επιφέρει η διέγερση των αμυγδαλοειδών πυρήνων και του διαφανούς διαφράγματος.

Η δράση της αντιδιουρητικής ορμόνης

Ο υπεροπτικός πυρήνας του προσθίου υποθαλάμου φέρει ωσμοϋποδοχείς ευαίσθητους στις μεταβολές της συγκέντρωσης του νατρίου του πλάσματος, καθώς και στις μεταβολές του ενδοκυττάριου ύδατος.

(ωσμοϋποδοχείς ευαίσθητοι στις μεταβολές της ωσμωτικής πίεσης του πλάσματος υπάρχουν επίσης στο αγγειώδες όργανο του τελικού πετάλου).

Η αύξηση της ωσμωτικής πίεσης του πλάσματος και η ελάττωση του όγκου του αίματος και της αρτηριακής πίεσης επιφέρουν αύξηση της παραγωγής και έκκρισης της αντιδιουρητικής ορμόνης από τον υπεροπτικό και υπερχιασματικό πυρήνα του υποθαλάμου. Η αντιδιουρητική ορμόνη με τη σειρά της επενεργεί στο επιθήλιο των εσπειραμένων σωληναρίων β΄ τάξης και  στο επιθήλιο των αθροιστικών νεφρικών σωληναρίων, αυξάνοντας την επαναρρόφηση ύδατος. Η δράση αυτή της αντιδιουρητικής ορμόνης επιτυγχάνεται με τη σύνδεσή της με τους V2 οφιοειδής υποδοχείς της μεμβράνης των νεφρικών σωληναρίων, αυξάνοντας τη διαπερατότητά της στο ύδωρ. (οι υποδοχείς της αντιδιουρητικής ορμόνης δρουν με το μηχανισμό G-πρωτεϊνών, αδενυλκυκλάσης, c-AMP). Με το μηχανισμό αυτό το ύδωρ από το υπότονο ενδοσωληναριακό υγρό διέρχεται στο υπέρτονο διάμεσο περιβάλλον με αποτέλεσμα να αποβάλλονται πυκνότερα ούρα και να εξασφαλίζεται έτσι η ομοιοστασία του ύδατος.

Ο μηχανισμός της δίψας μαζί με τον μηχανισμό δράσης της βαζοπρεσσίνης, αποτελούν τους δυο μηχανισμούς με τους οποίους  εξασφαλίζεται η διατήρηση του ισοζυγίου του ύδατος.